Ξένος μες στον γάμο του Emir Kusturica

Σε τούτα τα Βαλκάνια σε τούτο τον αιώνα συνάντησα τους φίλους μου μια νύχτα του χειμώνα ερμηνεύει ο Διονύσης Σαββόπουλος στον Μπάλλο και εγώ χαζεύω το βιβλίο που μόλις τελείωσα σκεπτόμενη πόσα τελικά μας ενώνουν και πόσα μας χωρίζουν από τους γείτονες λαούς. Μονάχα οι γραμμές που ονομάζονται σύνορα. Έτσι τουλάχιστον αισθάνομαι κάθε φορά που διαβάζω, βλέπω και ακούω κάτι από τον Emir Kusturica. Και το πιο περίεργο από όλα; Αν έπρεπε να περιγράψω σε κάποιον την εικόνα του γνωστού σκηνοθέτη, κατά πάσα πιθανότητα θα διάλεγα τον τίτλο του βιβλίου του, «ξένος μες στον γάμο«.

Το να γράψεις, έστω και εν συντομία, ένα βιογραφικό σημείωμα για την ζωή και το έργο του Emir Kusturica είναι σαν πετάς ένα βότσαλο στην καρδιά του ωκεανού. Είναι γνωστότερος για τα κινηματογραφικά αριστουργήματά του, αλλά στην κυριολεξία ο μονήρης αυτός Σέρβος έχει ασχοληθεί με τα πάντα, από την μουσική μέχρι και την εκπροσώπηση της χώρας του στην UNICEF. Γεννήθηκε το 1954 στο Σεράγεβο και μεγάλωσε σε μια γειτονιά που αναφέρει πολλές φορές στον Ξένο, την Γκόριτσα. Μετά την αποφοίτησή του από την Ακαδημία Τεχνών FAMU της Πράγας έδειξε σχεδόν αμέσως το καλλιτεχνικό του ταλέντο με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του με τίτλο «Θυμάστε την Ντόλυ Μπελ;». Το καταπληκτικό Ο πατέρας λείπει σε ταξίδι για δουλειές, ο μυθικός Καιρός των τσιγγάνων, το αδιάφορο Arizona Dream και το αριστουργηματικό Underground ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια. Με ελάχιστα  χρονικά διαλλείματα ο Emir συνέχισε τις κινηματογραφικές δημιουργίες με λιγότερο γνωστά -έχω την εντύπωση- έργα, τα οποία όμως παραμένουν πάντα μπολιασμένα με τα χαρακτηριστικά ανατρεπτικά στοιχεία της τέχνης του. Η συνεργασία με τον Bregovic, τα διεθνή βραβεία και η παγκόσμια αναγνώριση είναι γνωστά σε όλους πάνω κάτω. Αυτό που δεν είναι γνωστό και αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες δημιουργίες του είναι το Ντρβένγκραντ, το τουριστικό χωριό το οποίο δημιούργησε για τα γυρίσματα του γλυκόπικρου Life is A Miracle και στο οποίο κατοικεί.

Και τότε κατάλαβαν: πέφτω μπορούσε να σημαίνει επίσης πετάω.

Δεν είχα ιδέα ότι ο Kusturica εκτός από σκηνοθέτης, μουσικός, παραγωγός και ηθοποιός ήταν και συγγραφέας διηγημάτων μέχρι που είδα στα ράφια ενός κεντρικού βιβλιοπωλείου το Ξένος μες στον γάμο. Τα έξι διηγήματα που περιλαμβάνονται στη συλλογή είναι ιστορίες έντονα επηρεασμένες από τις μέχρι τώρα δουλειές του Emir. Το πρώτο διήγημα με τίτλο Τι δυστυχία έχει εμφανή στοιχεία από το Arizona Dream και το πέμπτο, Το σφιχταγκάλιασμα του ερπετού, είναι η συγγραφική βάση για την τελευταία κινηματογραφική απόπειρα του δημιουργού, το ερωτεύσιμο On the Milky Road, στο οποίο συμπρωταγωνιστεί ο ίδιος στο πλευρό της Monica Bellucci.

«Άραγε η ζωή είναι το ίδιο ακίνητη όσο ο βυθός ενός ποταμού;»
«Τι τσαμπουνάς;»
«Το διαπίστωσα σήμερα. Όταν φυσάει ο αέρας, η επιφάνεια του νερού ταράζεται αλλά στο βυθό τίποτα δεν σαλεύει.»
«Δεν καταλαβαίνω Χριστό…»
«Εγώ όμως θέλω να τ’ αλλάξω όλα.»

Το αξιοσημείωτο της υπόθεσης είναι ότι παρά τις επαναλήψεις και την αίσθηση του ήδη οικείου ύφους οι ιστορίες παραμένουν ενδιαφέρουσες. Ο Kusturica συνδυάζοντας το ρεαλιστικό με το ονειρικό στοιχείο φτιάχνει έναν κατά δικό του μαγικό ρεαλισμό, εντελώς διαφορετικό από αυτόν που έχουμε συναντήσει μέχρι στιγμής στην σύγχρονη λογοτεχνία. Ο έρωτας συναντά τον πόλεμο και ο γονικός θαυμασμός κατακερματίζεται μέσα σε μια απλή συνειδητοποίηση. Εικόνες καθημερινές που ο συγγραφέας τυλίγει γύρω από έφηβους πρωταγωνιστές σε μια κρίσιμη για την Γιουγκοσλαβία χρονική περίοδο.

Φαντάζομαι, όλοι καταλάβατε πως δεν μπορώ να είμαι αντικειμενική με οποιαδήποτε δημιουργία του Kusturica. Προσωπικά τον θεωρώ ως ένα από τους πλέον χαρισματικούς καλλιτέχνες της εποχής του και ποτέ δεν χάνω την πίστη μου ότι η επόμενη ταινία του μπορεί να ξεπεράσει (σε διάρκεια) και χάρη το κορυφαίο Underground. Η ελπίδα στο κάτω κάτω πεθαίνει πάντα τελευταία. Στα των διηγημάτων τώρα, για να μην βγαίνουμε από το θέμα, θεωρώ δεδομένο ότι όποιος έχει μαγευτεί από τα πλάνα του, θα μαγευτεί και από τα γραπτά του. Όποιος πάλι δεν τον γνωρίζει ως σκηνοθέτη, πράγμα ανεπίτρεπτο(!), ίσως δεν θα ενθουσιαστεί με τον Ξένο τόσο όσο εγώ.

Ο Ξένος μες στο γάμο του Emir Kusturica κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις UTOPIA.